อาหารเป็นยาสมุนไพร: กรณีศึกษาจังหวัดสงขลา (Food as herbal medicine: A case study of Songkhla province)

แผนงานโภชนาการและอาหารคุณภาพเพื่อให้มีโภชนาการสมวัย

by sukanya.d @May,18 2013 11.17 ( IP : 202...1 )

รหัสโครงการ
สัญญาเลขที่ 56-ข-017
งวดที่ 1

แบบรายงานการดำเนินงานฉบับสมบูรณ์ (ส.3)

ชื่อโครงการ อาหารเป็นยาสมุนไพร: กรณีศึกษาจังหวัดสงขลา (Food as herbal medicine: A case study of Songkhla province)

กิจกรรมผลงาน
(ระบุวัน เวลา ลักษณะกิจกรรมที่ทำ จำนวนคน และภาคี)
ผลสรุปที่สำคัญประเมินผล คุณภาพกิจกรรม
4321
ทบทวนข้อมูลอาหารที่ใช้เป็นยาในการป้องกันและรักษาโรค

วันที่ 1 มิถุนายน 2556 เวลา 00:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

สืบค้นตำรับอาหารที่ใช้บำบัด รักษา ป้องกัน และเป็นยาบำรุง

รวบรวมข้อมูลได้ประมาณ 60% ของทั้งหมด

  1. สามารถค้นหาตำรับอาหารต้านโรคมะเร็ง มากกว่า 20 ตำรับ
  2. เมนูอาหารสมุนไพร เพื่อความงามและยาอายุวัฒนะมากกว่า 60 ตำรับ
  3. ข้อกำหนดเกี่ยวกับอาหารที่เหมาะสมสำรับผู้ป่วยโรค เบาหวาน โรคกระดูกพรุน โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคความดัน
  4. พบสมุนไพรที่มีการใช้เป็นส่วนประกอบในอาหารสำหรับมารดาให้นมบุตร

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

ในบางกลุ่มโรคยังไม่สามารถค้นหาข้อมูลตำรับอาหารที่ใช้ในการบำบัด ป้องกัน และรักษา ซึ่งอยู่ในระหว่างการสืบค้น

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ประชุมคณะดำเนินงาน

วันที่ 1 มิถุนายน 2556 เวลา 07:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ได้ทำการประชุมคณะผู้ดำเนินงานในโครงการ เพื่อทำการวางแผนการดำเนินงาน การคะดเลือกพื้นที่ลงสำรวจ รวมถึงการติดต่อประสานงานในพื้นที่ที่ได้คัดเลือก

พบแหล่งที่จะทำการลงพืนที่สำรวจ เช่น ตำบลท่าข้าม อำเภอจะนะ ตำบลชะแล้ ตำบลควนรู อำเภอระโนด อำเภอสิงหนคร เป็นต้น

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

การติดต่อกับเจ้าหน้าที่ในบางพื้นที่ค่อนข้างซับซ้อน และล่าช้า

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

การค้นคว้าแหล่งผลิตและวิธีการใช้อาหารเป็นยาในการป้องกันและรักษาโรค (ต.ท่าข้าม)

วันที่ 1 สิงหาคม 2556 เวลา 00:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ลงพื้น ตำบลท่าข้าม อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา เพื่อสำรวจการใช้อาหารเป็นยาสมุนไพร และสำรวจแนวทางเพื่อลงพืื้้นที่จริงต่อไป

พบกลุ่มเป้าหมาย เพื่อที่จะทำการสำรวจริงในครั้งถัดไป

ได้พูดคุยกับปราชญ์ชาวบ้านเรื่องการใช้ยาสมุนไพร ในการรักษาโรค และกลุ่มแม่บ้านที่ผลิตเครื่องแกงสมุนไพร

ได้วางแผนนัดหมายในการลงพื้นที่จริงเพื่อเก็บข้อมูลในครั้งถัดไป (1 กันยายน 2556)

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

ต้องรวบรวมบุคคลที่มีองค์ความรู้ทางอาหาร และการใช้สมุนไพร ในพื้นที่มาร่วมพูดคุย เพื่อหาแนวทางในการสำรวจต่อไป

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

จัดทำแบบสำรวจภูมิปัญญาการใช้สมุนไพรในท้องถิ่น

วันที่ 1 กันยายน 2556 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ลงพื้นที่สัมภาษณ์หมอพื้นบ้านหรือปราชญ์ชาวบ้าน รวมไปถึงผู้ที่มีความรู้เกี่ยวกับอาหารเป็นยาสมุนไพร

  1. มีแบบสอบถามที่ประกอบไปด้วยเนื้อหาการสัมภาษณ์ที่เกี่ยวกับอาหารเป็นยาสมุนไพร

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ลงสำรวจพื้นที่ ต.ท่าข้าม

วันที่ 1 กันยายน 2556 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ทำการลงสำรวจพื้นที่ตำบลท่าข้ามเพื่อเก็บข้อมูลอาหารเป็นยาสมุนไพร

  1. ได้นำแบบสอบถามไปเก็บข้อมูลจริงในพื้นที่ ตำบลท่าข้าม
  2. ได้ข้อมุลเกี่ยวกับอาหารเป็นยาสมุนไพร เช่น สมุนไพรที่ใช้ลดความดันโลหิต (แปะตำปึง) สมุนไพรที่ใช้ลดน้ำตาลในเลือด (หมากดิบ)สมุนไพรกระตุ้นการเจริญอาหาร (เครื่องแกงต่างๆ) เป็นต้น

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

หมอพื้นบ้านบางท่าน ไม่ใช่หมอที่มีความชำนาญทางด้านสมุนไพร แต่ชำนาญทางด้านการต่อกระดูกหรือการนวด ทำให้ขาดข้อมูลที่ต้องการ ดังนั้นในการลงพื้นที่ครั้งต่อไป จะต้องประสานงานกับเจ้าหน้าที่ในชุมชนให้ทราบถึงจุดประสงค์ในการสำรวจเพื่อให้ได้หมอพื้นบ้านที่มีเชี่ยวชาญทางด้านสมุนไพร

วัสดุต่างๆที่ใช้ในกิจกรรมต่างๆของโครงการอาหารเป็นยาสมุนไพร

วันที่ 1 ตุลาคม 2556 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

มีการใช้วัสดุต่างๆ สอดคล้องกับกิจกรรมของโครงการ

มีการใช้วัสดุต่างๆ สอดคล้องกับกิจกรรมของโครงการ

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ลงพื้นที่สำรวจ จะนะ ควนเนียง สิงหนคร ระโนด

วันที่ 14 ธันวาคม 2556 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ทำการสัมภาษณ์ หมอพื้นบ้าน ในพื้นที่ดังกล่าว เกี่ยวกับการใช้อาหารเป็นยาสมุนไพร

ได้สูตรอาหารข้าวยำสมุนไพรที่แตกต่างไปจากร้านค้าทั่วๆไป โดยใช้ใบสดของสมุนไพรทำเป็นผักข้าวยำ เพื่อช่วยกระตุ้นการเจริญอาหาร และได้สูตรยำดอกไม้สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน

จากการสัมภาษณ์หมอพื้นบ้านที่มีความเชี่ยวชาญในการใช้สมุนไพรพบข้อมูลอาหารเป็นยาสมุนไพรและตำรับยาสมุนไพร โดยเน้นไปทางโรคเบาหวาน ความดันโลหิต โรคสตรี และอาหารที่เป็นยาอายุวัฒนะ และโดยปกติในการรักษาโรคนั้นจะใช้ตำรับยารักษาโรคเป็นส่วนใหญ่ และใช้อาหารเป็นส่วนเสริมในการช่วยฟื้นฟูร่างกายเท่านั้น

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

โดยทั่วไปแล้วหมอพื้นบ้านมักใช้สมุนไพรเพื่อเป็นยารักษาโรค น้อยครั้งที่จะพบว่ามีการใช้สมุนไพรเป็นอาหารเพือบำบัดรักษาโรค แต่ในทางกลับกัน สมุนไพรบางชนิดที่หมอพื้นบ้านใชรักษาโรค ประชาชนทั่วก็รับประทานเป็นผัก หรือ ส่วนประกอบของอาหารอยู่แล้ว

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

_

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

วิเคราะห์ข้อมูลสรรพคุณทางยาของตำรับอาหารที่พัฒนาขึ้น

วันที่ 1 มกราคม 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

นำข้อมูลที่ได้จากการลงพื้นที่และการทดลองเตรียมสูตรตำรบอาหารมาวิเคราะห์ควบคู่กับข้อมูลทางวิชาการที่มีรายงาน

ได้ตำรับอาหารสำหรับผู้ป่วยแต่ละกลุ่มโรค

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ทดลองปรับสูตรตำรับอาหาร

วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ทดลองปรับสูตรอาหารในแต่ละสูตรตามที่ได้สำรวจมาทั้งหมด 17 เมนู

  1. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไพร; แก้ไข้ แก้หวัด

  2. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไพร; สำหรับหญิงมีครรภ์และหญิงให้นมบุตร

  3. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไพร; โรคทางเดินอาหาร

  4. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไพร;  โรคโลหิตระดู

5.  ตำหรับอาหารเป็นยาสมุนไพร; ถอนพิษ ดับพิษ

  1. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไพร;  บำรุงโลหิตและหัวใจ

  2. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไพร; เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน

  3. ตำรับอาหารเป็นยาสมุนไร; แก้โรคเบาหวาน

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

สมุนไพรบางตัวหายากในบางฤดู เช่น อุตพิต ซึ่งจะเจริญเติบโตได้ดีในฤดูฝน ในช่วงฤดูร้อนจะหายาก ทำให้ไม่ได้ทดลองในส่วนของเมนูยำอุตพิต

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

จัดทำฐานข้อมูลตำรับอาหารสมุนไพร

วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

รวบรวมข้อมูลทั้งหมดที่ได้จากโครงการ มาจัดทำเอกสารสรุปสูตรตำรับอาหารสมุนไพรที่เหมาะสมกับผุ้ป่วยแต่ละกลุ่มโรค โดยบอกระบุส่วนผสมและวิะีการเตรียมอาหาร ในรูปแบบเอกสารสำหรับเผยแพร่เช่น คู่มือขนาดพกพา โปสเตอร์ และแผ่นผับ

ได้เอกสารสรุปสูตรตำรับอาหารสมุนไพรที่เหมาะสมกับผุ้ป่วยแต่ละกลุ่มโรค โดยบอกระบุส่วนผสมและวิะีการเตรียมอาหาร ในรูปแบบเอกสารสำหรับเผยแพร่เช่น คู่มือขนาดพกพา โปสเตอร์ และแผ่นผับ

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

จัดทำกิจกรรมสื่อสารสาธารณะ

วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

มีกิจกรรมสื่อสารสาธารณะเพื่อให้ชุมชนได้รับรู้เกี่ยวกับสูตรตำรับอาหารสมุนไพรและสรรพคุณทางยา พร้อมทั้งสามารถนำไปใช้ประโยชน์เช่น การปรุงบริโภคเองได้ เป็นต้น ทั้งนี้รูปแบบกิจจกรรมมีได้ ออกรายการวิทยุจุฬาฯ เครื่อข่ายสถาบัน โดยสัมภาษณ์ทางโทรศัพท์อาหารเป็นยาสมุนไพร และออกรายการวิทยุ มอ. 88 รายการสภากาแฟ โดยสัมภาษณ์เรื่องอาหารเป็นยาสมุนไพร และการทำเอกสารเผยแพร่

ผลเป็นไปตามแผนที่วางไว้

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ติดตามประเมิณผลโครงการ

วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

จัดกิจกรรมประชุมรวบรวมข้อมูลเพื่อทำแบบประเมิณ ประชุมสรุปการทำแบบประเมิณผล วิเคราะห์ข้อมูลจากแบบประเมิณที่ได้

-

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ประชุมคณะทำงานเพื่อปรับปรุงสูตรอาหารเป็นยาสมุนไพร

วันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2557 เวลา 14:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

จัดการประชุมเพื่อปรับปรุงสูตรอาหาร

สามารถสรุปส่วนผสมของตำรับอาหารสมุนไพรแต่ละสูตรสตำรับ และคำนวนประมาณส่วนผสมได้อย่างคร่าว เพื่อนำไปทดลองทำจริง เพื่อพิสูจน์รสชาติอีกครั้ง

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ประชุมคณะทำงานเตรียมจัดกิจกรรมตลาดนัดอุทยานอาหาร

วันที่ 1 มีนาคม 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ประชุมคณะทำงานเตรียมจัดกิจกรรมตลาดนัดอุทยานอาหาร วางรูปแบบของพื้นทีจัดกิจกรรม รายการอาหารสมุนไพรที่จัดแสดงในแต่ละวัน พร้อมทั้งข้อมูลที่จะเผยแพร่ในรูปแบบต่างๆ เช่น โปสเตอร์ เอกสารเผยแพร่ แผ่นผับ เป็นต้น

และมีการประชุมสรุปงานผลของโครงการทั้งหมด

ประชุมคณะทำงานเตรียมจัดกิจกรรมตลาดนัดอุทยานอาหาร วางรูปแบบของพื้นทีจัดกิจกรรม รายการอาหารสมุนไพรที่จัดแสดงในแต่ละวัน พร้อมทั้งข้อมูลที่จะเผยแพร่ในรูปแบบต่างๆ เช่น โปสเตอร์ เอกสารเผยแพร่ แผ่นผับ เป็นต้น

และมีการประชุมสรุปงานผลของโครงการทั้งหมด

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

เตรียมพื้นที่สำหรับจัดนิทรรศการอุทยานอาหาร

วันที่ 18 มีนาคม 2557 เวลา 12:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

กำหนดพื้นที่เพื่อวางอุปกรณ์ต่างๆ สำหรับนิทรรศการ ทำการติดโปสเตอร์และวางพืชสมุนไพรตัวอย่าง

จัดพื้นที่นิทรรศการเสร็จเรียบร้อย

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

จัดนิทรรศการตลาดนัดอุทยานอาหาร

วันที่ 19 มีนาคม 2557 เวลา 12:30

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

1.จัดโปสเตอร์ให้ความรู้ สาธิตการทำอาหารสมุนไพรและเครื่องดื่มสมุนไพร

  1. จัดเวทีเสวนาทางวิชาการเกี่ยวกับสมุนไพรและการดูแลสุขภาพ

ประชาชนมีความสนใจในการดูแลสุขภาพโดยใช้สมุนไพรเพิ่มขึ้น โดยใช้วิธรการสาธิตการทำอาหารสมุนไพร น้ำดื่มสมุนไพรให้ชิมฟรี

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

จัดการอบรมอาหารเป็นยาสมุนไพรให้แก่ผู้ประกอบการอาหาร

วันที่ 3 เมษายน 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

จัดการอบอรมการทำอาหารสมุนไพรให้แก่ผู้ประกอบการและผู้ที่สนใจ

จัดการอบอรมการทำอาหารสมุนไพร จำนวน 6 ตำรับ 1. เมี่ยงตะไคร้ใบช้าพลู 2. ปลาต้มตะลิงปลิงขิง 3. แกงเลียงหัวปลี 4. ยำหัวปลี 5. น้ำตะไคร้ใบเตย ุ6. น้ำแก่นฝาง

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

วันที่ 10 เมษายน 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

จัดการอบอรมการทำอาหารสมุนไพรให้แก่ผู้ประกอบการและผู้ที่สนใจ

จัดการอบอรมการทำอาหารสมุนไพร จำนวน 2 ตำรับ 1. ยำบุพชาติ 2. แกงเลียงข่าอ่อน

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

ประชุมสรุปงานโครงการ

วันที่ 11 เมษายน 2557 เวลา 10:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

-

-

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

-

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-

สรุปผลการสำรวจพื้นที่ทั้งหมดพร้อตำรับอาหารเป็นยาสมุไไพรสำหรับโรคต่างๆ

วันที่ 30 เมษายน 2557 เวลา 09:00

ลักษณะกิจกรรมที่ทำ

ดำเนินการจัดทำรายงาน

สรุปข้อมูลเสร็จเรียบร้อย กำลังอยู่ในหว่างการตรวจทาน

ปัญหา/แนวทางแก้ไข

สมุไพรบางชนิดไม่มีรายงานที่เกี่ยวข้องกับสรรพคุณของตำรับอาหาร และบางชนิดไม่สอดคล้องกับสรรพคุณของตำรับอาหาร

ข้อเสนอแนะต่อ สสส.

-

ความต้องการสนับสนุนจากพี่เลี้ยงและ สจรส.ม.อ.

-

ชื่อผู้ติดตามในพื้นที่ของ สสส.

-