เครือข่ายคุ้มครองผู้บริโภคภาคใต้

เขียนโดย อัครพงษ์ เวชยนนท์ สำนักงานคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย

ในประเทศญี่ปุ่นนั้น กฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์มี 4 ฉบับ ได้แก่ กฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในการดำรงชีวิตของผู้บริโภค กฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้า กฎหมายว่าด้วยการพิทักษ์ความปลอดภัยของก๊าซปิโตรเลียมเหลวและการค้าที่เหมาะสม และกฎหมายว่าด้วยการประกอบกิจการก๊าซ ซึ่งบริษัทผู้ผลิต นำเข้า และผู้จำหน่ายต้องยื่นขออนุญาตจากกระทรวงเศรษฐกิจฯ ก่อนจึงจะสามารถผลิต นำเข้า และจำหน่ายสินค้านั้นๆ ได้ และสินค้าที่ผ่านมาตรฐานจะต้องติดตรามาตรฐานและบังคับติดฉลากด้วยก่อนที่จะออกจำหน่าย

กฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ดังกล่าวนั้นได้กำหนดมาตรฐานด้านเทคโนโลยีที่จำเป็นเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ที่มีลักษณะที่อาจจะเป็นอันตรายต่อชีวิตและร่างกายของผู้บริโภค และกำหนดหน้าที่ให้ผู้ประกอบการผลิตจัดทำบันทึกการตรวจสอบและเก็บรักษาไว้ รวมทั้งติดฉลากและเครื่องหมายมาตรฐานไว้บนผลิตภัณฑ์ที่ได้ผ่านการตรวจยืนยันว่ามีคุณสมบัติครบถ้วนตามมาตรฐานเทคโนโลยีที่ได้กำหนดไว้ ทั้งนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้บริโภคได้รับอันตรายจากอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้ระหว่างการใช้ผลิตภัณฑ์ในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ กฎหมายกลุ่มนี้ยังได้กำหนดให้สามารถออกคำสั่งให้ผู้ที่เกี่ยวข้องดำเนินการป้องกันไม่ให้อันตรายจากผลิตภัณฑ์ทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น ตลอดจนใช้มาตรการทางปกครอง เช่น การสั่งห้ามจำหน่าย และการเรียกผลิตภัณฑ์คืนจากผู้ใช้และร้านค้าที่จำหน่าย เป็นต้น

เครื่องหมายมาตรฐานของประเทศญี่ปุ่นมี 2 ประเภท ได้แก่ 1. เครื่องหมายมาตรฐานที่ผ่านการตรวจสอบความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์โดยเฉพาะจากองค์กรเอกชนที่รัฐบาลมอบหมาย และ2. เครื่องหมายมาตรฐานที่ผ่านมาตรฐานทางเทคนิคที่รัฐบาลเป็นผู้กำหนด

การดำเนินมาตรการตามกฎหมายว่าด้วยความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ด้วยการทดลองซื้อผลิตภัณฑ์มาตรวจสอบ การตรวจสถานประกอบการเพื่อตรวจสอบการปฏิบัติงาน และการตรวจสถานประกอบการกรณีที่มีคำร้องของบุคคลที่สาม ทั้งนี้ โดยไม่มีการแจ้งให้ทราบ วิธีการปฏิบัติอาจเป็นลักษณะการใช้แบบสอบถามตรวจสอบเนื่องจากมีสถานประกอบการจำนวนมาก โดยเฉลี่ยปีละ 200 แห่ง และจะมีการตรวจสอบใบอนุญาตทุก 5 ถึง 7 ปี
นอกจากนี้ ยังมีระบบรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับอุบัติเหตุ กระทรวงเศรษฐกิจฯ ได้จัดตั้งฐานเทคโนโลยีการประเมินผลิตภัณฑ์ขึ้นมาเป็นหน่วยงานอิสระเพื่อดำเนินการรวบรวม ตรวจสอบ และวิเคราะห์ข้อมูลเกี่ยวกับอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นจากความบกพร่องของผลิตภัณฑ์ทำให้ผู้บริโภคที่ใช้ได้รับอันตราย รวมทั้งอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นจากความบกพร่องของผลิตภัณฑ์ที่ทำให้ผู้ใช้ได้รับอันตราย และมีการจัดระบบช่วยเหลือผู้ประสบภัยในรูปแบบของการจัดระบบจัดการข้อพิพาทนอกศาลและระบบการสืบหาสาเหตุของอุบัติเหตุด้วย

อนึ่ง ขณะนี้ กำลังมีการทบทวนเกี่ยวกับเกณฑ์มาตรฐานทางเทคโนโลยีที่กำหนดไว้ในกฎหมายโดยให้เปลี่ยนจากการกำหนดรายละเอียดด้านคุณสมบัติ ซึ่งได้แก่ ชนิดของวัตถุดิบ ขนาด และตัวเลขแสดงค่าต่างๆ มาเป็นการกำหนดหัวข้อที่จำเป็นสำหรับการแสดงประสิทธิภาพการใช้งานของอุปกรณ์ทางด้านที่เกี่ยวกับการพิทักษ์ความปลอดภัย (กำหนดเกณฑ์มาตรฐานเทคโนโลยีโดยมีประสิทธิภาพการใช้งานเป็นหลัก) ทั้งนี้ เพื่อส่งเสริมให้มีการนำเทคโนโลยีที่มีความปลอดภัยขั้นสูงมาใช้กับผลิตภัณฑ์พร้อมกันไปกับการปรับให้เข้ากับเกณฑ์มาตรฐานเทคโนโลยีสากล